Trẻ Chậm Nói Có Phải Tự Kỷ? Những Dấu Hiệu Giúp Ba Mẹ Phân Biệt
Con 2 tuổi chỉ mới bập bẹ vài tiếng, nói linh tinh vô nghĩa. Nhiều ba mẹ sốt ruột gác mọi công việc lại để tập trung thời gian. Vậy mà nhiều tháng trôi qua con chỉ nói được thêm vài từ đơn. Thậm chí có bé còn không cải thiện. Ba mẹ vội vàng tìm hiểu trên mạng thì thấy la liệt thông tin trẻ tự kỷ chậm nói. Và hoang mang không biết có phải con mình tự kỷ hay không? Trẻ tự kỷ thì chắc chắn là chậm nói. Nhưng trẻ chậm nói có phải tự kỷ? Ba mẹ hãy đọc bài viết này để hiểu rõ và có kế hoạch can thiệp phù hợp cho con nhé!
Trẻ Chậm Nói Có Phải Tự Kỷ
Điều mà các ba mẹ lo lắng nhất là con mình chậm nói có phải tự kỷ không? Chậm nói đơn thuần và trẻ tự kỷ có một số điểm tương đồng như: Chậm nói, gọi không quay đầu, giao tiếp mắt kém, ba mẹ dạy con không hợp tác. Chính vì thế, khi thấy con có những biểu hiện này, ba mẹ thực sự căng thẳng và lo lắng.
Hội chứng rối loạn phổ tự kỷ là vấn đề trầm trọng hơn so với chậm nói đơn thuần. Trẻ tự kỷ thường có rất nhiều hành vi, khó khăn đặc biệt trong tương tác xã hội. Trẻ cần được can thiệp riêng theo các vấn đề cá nhân và mất rất nhiều thời gian để tiến bộ. Các vấn đề của trẻ xuất phát từ não bộ.
Trong khi đó, chậm nói đơn thuần dễ khắc phục hơn nếu can thiệp đúng hướng và tích cực. Chậm đơn thuần đa phần có nguồn gốc từ môi trường, các nguyên nhân thực thể của trẻ. Hay các thói quen nuôi dạy trẻ của gia đình. Trẻ chậm nói đơn thuần có thể can thiệp dễ dàng và nhanh tiến bộ. Chiến lược phát triển cũng khác hoàn toàn so với trẻ tự kỷ.
Vậy, trẻ chậm nói có phải tự kỷ hay không, ba mẹ cần xem xét các dấu hiệu hành vi và nhận thức. Nhưng trước tiên, hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân gây ra tự kỷ và chậm nói đơn thuần.
Phân Biệt Về Nguyên Nhân
Nguyên Nhân Trẻ Tự Kỷ
Đến nay, khoa học vẫn chưa tìm ra câu trả lời chính xác cho nguyên nhân trẻ tự kỷ. Tuy nhiên, các bác sĩ đã tìm thấy ở các trẻ tự kỷ chịu ảnh hưởng bởi:
Biến đổi gen và yếu tố di truyền học.
Mẹ mang thai khi đã lớn tuổi, đặc biệt những người sinh con ngoài 40.
Mẹ bị stress căng thẳng trong thai kỳ.
Mẹ có sử dụng một số loại thuốc thiếu an toàn, có nguy cơ cao.
Sống trong môi trường hóa chất độc hại cả trong thời gian thai kỳ và sau sinh.
Ba mẹ đọc bài này để hiểu rõ hơn về Trẻ Tự Kỷ.
Làm Gì Khi Trẻ Chậm Nói? Đừng Loay Hoay Bỏ Lỡ Thời Gian Vàng Của Con
Nguyên Nhân Trẻ Chậm Nói Đơn Thuần
Trẻ chậm nói đơn thuần thường xuất phát từ các nguyên nhân sau:
Bệnh lý thực thể: hở hàm ếch, dính thắng lưỡi, đầy lưỡi, tai nghe kém,…
Bệnh lý vận động miệng: rối loạn xử lý âm thanh, rối loạn vận ngôn.
Các nguyên nhân môi trường: xem nhiều tivi, điện thoại, không có người tương tác, trò chuyện, thiếu ngôn ngữ đầu vào, ăn thô kém,…
Trong khuôn khổ phân biệt chậm nói đơn thuần và chậm nói do tự kỷ. Mẹ Việt chỉ đề cập đến các nguyên nhân liên quan. Ba mẹ tìm hiểu đầy đủ thông tin trong bài viết:
Nguyên Nhân Trẻ Chậm Nói Và Cách Tạo Môi Trường Kích Nói Cho Trẻ
Phân Biệt Qua Biểu Hiện
Một số dấu hiệu nhận biết sớm trẻ chậm nói đơn thuần và trẻ chậm nói do tự kỷ khá giống nhau. Tuy nhiên, trẻ tự kỷ có những dấu hiệu rất điển hình. Khi quan sát kỹ ba mẹ dễ phát hiện được.
Tham khảo: Mẹ Việt Tư Vấn: Dấu Hiệu Nhận Biết Sớm Trẻ Chậm Nói
Trẻ Tự Kỷ
Dấu hiệu nhận biết sớm trẻ tự kỷ:
Giảm tương tác xã hội: ví dụ như tránh giao tiếp ánh mắt, gọi không quay đầu, ánh mắt thiếu linh hoạt. Trẻ thích chơi một mình và gặp khó khăn khi chơi cùng các bạn đồng trang lứa.
Trẻ không biết chỉ tay.
Thiếu trầm trọng khả năng ngôn ngữ: bao gồm ngôn ngữ hiểu: không hiểu ba mẹ nói gì, không hiểu mệnh lệnh, ít bắt chước. Ngôn ngữ giao tiếp: không bập bẹ nói theo, nói linh tinh vô nghĩa, nói rất ít từ đơn. Hay sử dụng từ không đúng ngữ cảnh.
Không biểu hiện cảm xúc khi được ôm ấp, không hay cười. Không hiểu được cảm xúc người khác.
Có hành vi lặp đi lặp lại, rập khuôn, bất thường: xếp đồ chơi thành hàng dài, xếp lên cao, xếp theo thứ tự. Thích nhìn các chuyển động xoay tròn: quay bánh xe, nhìn máy quạt,…
Có khả năng về trí nhớ tốt.
Không biết chơi trò giả vờ, ú òa.
Nhạy cảm quá mức với âm thanh, ánh sáng hay mùi vị.
Gắn bó hay thu hút bởi một vật nào đó và chỉ chơi với vật đó. Không chú ý đến các đồ vật khác.
Hay la hét, dễ bị kích động, cáu gắt. Có các triệu chứng của rối loạn cảm xúc, lo âu, bồn chồn hay thậm chí là trầm cảm.
Có xu hướng tự làm đau bản thân như đập tay vào đầu, đập đầu vào tường hay cào cấu bản thân.
Kén ăn, chỉ tiếp nhận thức ăn được chế biến theo một dạng nhất định, ví dụ băm nhuyễn.
Đi nhón chân, xoay vòng vòng.
Có thể kèm rối loạn giấc ngủ, rối loạn tiêu hóa.
Trẻ Chậm Nói Đơn Thuần
Trẻ chậm nói đơn thuần thường có các dấu hiệu:
Gọi không quay đầu, không giao tiếp mắt. Tuy nhiên đây là kết quả của việc thiếu tương tác, ba mẹ không dạy trẻ. Khi ba mẹ chú trọng dạy thì con tiến bộ rất nhanh và không gặp khó khăn khi thực hiện.
Trẻ chậm ngôn ngữ: vốn từ ít, nghèo nàn, thường chỉ tay thay lời nói khi có nhu cầu. Trẻ gặp khó khăn trong giao tiếp do thiếu vốn từ, không biết cách diễn đạt suy nghĩ của mình.
Trẻ vẫn có thể nghe – hiểu và làm theo mệnh lệnh tốt, chỉ là trẻ không nói.
Trẻ hiểu được cảm xúc của mình và cảm xúc người khác.
Con có thể chơi hòa đồng với các bạn, người lớn.
Để phân biệt chính xác trẻ chậm nói đơn thuần hay tự kỷ, ba mẹ cần đưa con đi khám. Nhận biết sớm ở nhà ba mẹ có thể dựa trên các dấu hiệu về hành vi và nhận thức. Trẻ tự kỷ thường chậm cả nhận thức và có nhiều hành vi không phù hợp cần can thiệp. Trong khi trẻ chậm nói đơn thuần không có các hành vi như thế và nhận thức bình thường.
Những Cách Phát Triển Ngôn Ngữ Cho Trẻ Mầm Non Hiệu Quả Nhất
Sách Và Đồ Chơi Bổ Trợ Hiệu Quả Cho Trẻ Chậm Nói
Cách Can Thiệp
Vì nguyên nhân khác nhau nên cách điều trị và hiệu quả can thiệp của chậm đơn thuần và tự kỷ hoàn toàn khác nhau.
Với Trẻ Chậm Nói Đơn Thuần
Vì trẻ chậm nói đơn thuần con chỉ chậm về ngôn ngữ. Ba mẹ chỉ cần tích cực kích thích ngôn ngữ con sẽ phát triển nhanh. Cụ thể là tương tác, nói chuyện với con nhiều, thường xuyên dạy con từ vựng. Cho con nghe loa tắm ngôn ngữ, đọc sách,… Con sẽ tiến bộ rất nhanh.
Các hành vi gọi không quay đầu, giao tiếp mắt kém là do lỗi ba mẹ giao tiếp sai cách. Ba mẹ chỉ cần tương tác đúng cách con sẽ cải thiện được nhanh trong vòng 1-2 tháng.
Trẻ chậm nói đơn thuần can thiệp sớm có cơ hội 100% phát triển ngôn ngữ như bé bình thường. Tuy nhiên điều đó không có nghĩa là ba mẹ có thể chủ quan. Bởi vì ba mẹ vẫn cần tìm hiểu rất nhiều để dạy con phát triển ngôn ngữ đúng mốc phát triển. Nếu không trẻ chậm đơn thuần vẫn gặp những khó khăn nhất định do giao tiếp – diễn đạt kém.
Chi tiết: Cách Dạy Trẻ Chậm Nói Nhanh Biết Nói Cực Kỳ Đơn Giản Mà Hiệu Quả
Với Trẻ Tự Kỷ
Điều trị cho trẻ tự kỷ cần rất nhiều thời gian và sự kiên nhẫn của giáo viên và gia đình. Trẻ cần được can thiệp cả hành vi và giao tiếp bằng phi ngôn ngữ và ngôn ngữ. Phi ngôn ngữ là cử chỉ, ánh mắt, điệu bộ, ngôn ngữ cơ thể. Giao tiếp ngôn ngữ là lời nói. Trẻ tiến bộ về mặt ngôn ngữ, nói được cũng rất chậm và hạn chế. Trẻ thường không chủ động giao tiếp, không biết cách đặt câu hỏi và trả lời rập khuôn.
Hội chứng rối loạn phổ tự kỷ sẽ theo trẻ cả đời. Trẻ không thể phục hồi 100% như trẻ bình thường. Trẻ cần sống cùng gia đình vì thường không tự sinh hoạt được. Vì thế, nhiều ba mẹ, gia đình rất khó để chấp nhận rằng con tự kỷ. Ba mẹ hy vọng những dấu hiệu của con chỉ là tự kỷ giả. Hay nghĩ vấn đề không quá nghiêm trọng, con lớn sẽ tự biết nói. Vì “bố lúc nhỏ cũng đến 4 tuổi mới nói”. Chính vì tâm lý không dám đối diện thực tế mà nhiều gia đình đã bỏ lỡ cơ hội can thiệp vàng của trẻ.
Thời gian vàng trong can thiệp của trẻ tự kỷ là dưới 36 tháng. Lúc này, não bộ của trẻ đang phát triển mạnh và có tính mềm dẻo. Vì thế, việc can thiệp sẽ trở nên dễ dàng, trẻ học tập và cải thiện với tốc độ nhanh hơn. Khả năng trẻ phục hồi và có cơ hội hòa nhập cao hơn rất nhiều so với can thiệp sau 3 tuổi. Vì thế, ba mẹ nghi ngờ trẻ tự kỷ cần can thiệp thật tích cực càng sớm càng tốt nhé!
Mục Tiêu Can Thiệp Với Trẻ Chậm Nói Đơn Thuần
Trẻ học nói không đơn giản dừng lại ở việc con nói được, giao tiếp được. Mà con cần được quan tâm phát triển các kỹ năng ngôn ngữ như kể chuyện, lập luận, trình bày,… Đây không phải là kỹ năng chỉ những bé hoạt ngôn mới sở hữu. Mà là tất cả những trẻ bình thường được phát triển đúng cách đều có thể đạt được.
Trẻ chỉ nói chuyện ở mức bình thường, khả năng tư duy ngôn ngữ không cao. Khi đi học, con sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập. Trẻ ít có bạn bè, giao lưu với thầy cô. Dần dà trở nên thu mình, không biết cách chia sẻ niềm vui, nỗi buồn. Con nhút nhát, thiếu tự tin, ngày càng ít nói. Khi gặp khó khăn trong học tập, bạo lực học đường,… Con không chia sẻ được với ai rất dễ bị trầm cảm và dẫn đến các vụ việc đau lòng.
Trên thực tế, ba mẹ thường chỉ tập trung vào giới hạn dưới – những điều tối thiểu con làm được. Mà ít chú ý đến giới hạn trên – phát triển khả năng ngôn ngữ tối đa cho con. Ba mẹ đang phát triển ngôn ngữ dưới mức khả năng của con. Vì thế, ba mẹ cần nhận thức đúng đắn để giúp con phát triển đúng năng lực.
Mục Tiêu Can Thiệp Của Trẻ Tự Kỷ
Mục tiêu can thiệp của trẻ tự kỷ trước hết là:
Dạy trẻ những kỹ năng tự phục vụ bản thân: Đánh răng, rửa mặt, thay quần áo, đi vệ sinh, tự xúc ăn,…
Tăng cường nhận thức cho trẻ về thế giới xung quanh.
Dạy trẻ nói ra nhu cầu, trả lời khi được hỏi.
Dạy trẻ chủ động giao tiếp, đặt câu hỏi.
Chuẩn bị cho trẻ các kỹ năng giúp trẻ học tập hòa nhập ở các bậc tiểu học, trung học,…
Tìm hiểu những thế mạnh, năng lực riêng để phát triển cho trẻ.
Mục tiêu can thiệp của trẻ tự kỷ khác với trẻ chậm nói đơn thuần. Mục tiêu cuối cùng của can thiệp cho trẻ tự kỷ là giúp trẻ hòa nhập được vào cộng đồng. Có thể tự chủ ở mức tốt nhất phù hợp với khả năng của bản thân. Trẻ có thể tự chăm sóc cho mình và tham gia vào các hoạt động xã hội như: Kết bạn, học tập, làm việc.
Rất nhiều ba mẹ suy sụp khi biết con mình tự kỷ. Và hiểu nhầm rằng trẻ tự kỷ khó có thể học hành bình thường. Trên thực tế, trẻ tự kỷ gặp khó khăn về nghe nhưng lại học bằng quan sát và trải nghiệm tốt. Nhiều trẻ có khả năng ghi nhớ rất tốt và nhớ lâu. Có trẻ có năng lực nào đó phát triển vượt trội.
Vì thế, ba mẹ có một nhiệm vụ đặc biệt là tìm hiểu xem con mình học hỏi tốt nhất bằng cách nào? Con có năng lực, năng khiếu gì đặc biệt để trau dồi cho con. Giúp con phát triển tốt nhất các năng lực của mình để con hòa nhập vào cộng đồng.
Kết Luận
Đến đây, ba mẹ đã có được câu trả lời, trẻ chậm nói có phải do tự kỷ? Mỗi trẻ sẽ cần có chiến lược riêng để phát triển ngôn ngữ hay các lĩnh vực khác. Ba mẹ muốn can thiệp hiệu quả cho con hãy tìm hiểu và hệ thống thông tin.
Nhiều ba mẹ tìm kiếm thông tin ở các hội nhóm được chia sẻ tràn lan nhưng thiếu kiểm chứng, thiếu hệ thống. Khi áp dụng cho con sẽ giống như chắp chỗ nọ vá chỗ kia sẽ không hiệu quả được. Hãy theo dõi series chữa con chậm nói, series chia sẻ về trẻ tự kỷ trên Blog Mẹ Việt. Với kinh nghiệm hỗ trợ cho hàng ngày ba mẹ chữa chậm nói hiệu quả cho con. Mẹ Việt đã cô đọng, ngắn gọn xúc tích các kiến thức ba mẹ cần nắm. Ba mẹ đọc và áp dụng được ngay. Nếu có khó khăn hãy liên hệ Mẹ Việt để được hỗ trợ dạy con hiệu quả nhé!
Bài kế tiếp: